საქართველოს გასტრონომიის ასოციაციამ, ტურიზმის ეროვნულ ადმინისტრაციასთან ერთად, სამეგრელოში გასტროტური მოაწყო და რამდენიმე ტურისტულ ლოკაციას ესტუმრა.

კულინარული ექსპედიციის ფარგლებში, ორგანიზატორები საოჯახო სასტუმრო „Casa de Khasia“-ში იმყოფებოდნენ. საგანგებოდ ამ დღისთვის მასპინძლებმა ძველი რეცეპტით ორი სხვადასხვა სახეობის - მეგრული, მზის ფორმის სარიტუალო და „ღანდამ“ (ღობიანი) ხაჭაპური დაამზადეს.
„დღეს აქ გავაცოცხლეთ „ღანდამ“ ხაჭაპური, ასევე საკურთხის ხაჭაპური, რომელსაც მზის ფორმა აქვს. სამეგრელოში ზოგადად მზის და რძის კულტია. თედო სახოკია წერს: „ჭყიშებთან“ (მწყემსებთან) ვიყავი, ვაკვირდებოდი მათ ცხოვრებას, როგორი დამოკიდებულება ჰქონდათ რძესთან. ვკითხე, რა სასწაულები ვართ ეს მეგრელებიო, რძეს და მზეს „ბჟას“ ვეძახითო. კარგა ხანს პასუხი არ გამცა მოხუცმა „ჭყიშმა“ და მერე მითხრა, ორივე ღმერთიაო, რძეც და მზეცო“. ამით ყველაფერი იყო ნათქვამი. რაც შეეხება „ღანდამ“ ხაჭაპურს, ღანდა მეგრულად ღობეა, ეს ორყველიანი მეგრული ხაჭაპურია. თხელი ვერ იქნება, რადგან შიგნით აქვს ჭყინტი ყველი, მწიფე, რომელიც მზადაა რომ სულუგუნი გაკეთდეს. ზემოდან უკეთდება ცომის ღობე და იქ იყრება უკვე სულუგუნი, არის ძალიან ნოყიერი, რასაკვირველია, საუკეთესო და საუცხოო“, - ჰყვება გასტრონომიის ასოციაციის დამფუძნებელი დალი ცატავა.

გასტროკულტურის მკვლევარი ამბობს, რომ ასეთი გზით დამზადებული ხაჭაპური უნიკალური და გამორჩეულია. მისი თქმით, ტურის ფარგლებში, სამეგრელოს ძირძველი ტრადიციებისა და რეცეპტების გაცოცხლებას გეგმავენ. დალი ცატავა ყვება, რომ სამეგრელოს კულინარიულ წარსულში მნიშვნელოვანი ადგილი რძეს და მისგან წარმოებულ პროდუქტს უკავია. მან აღნიშნა, რომ მეგრელები საპატიო სტუმრისთვის გამორჩეულ კერძებს სწორედ რძის გამოყენებით ამზადებდნენ.

„განსაკუთრებულ სტუმარს ყველაფერს უხარშავდნენ რძეში. მაგალითად, „ხოზო კვარების“ დამზადება, ერთგვარი კლანური რიტუალი იყო. ამ კვარებს თვალის ფორმა აქვთ. ოჯახი, საგვარეულო იკრიბებოდა, ოჯახის უფროსი „საოხვამეროს“ (ლოცვას) ამბობდა, წარმოითქმებოდა საკრალური სიტყვები და ყველასთვის იხარშებოდა „ხოზო კვარები“. საპატიო სტუმრისთვის ხორციც რძეში იხარშებოდა, ხაჭაპურის ცომიც რძეში იზილებოდა. ასე რომ, მეგრელების გასტრონომიულ კულტურაში რძე და რძის კულტი ძალიან მნიშვნელოვანი ფიგურანტია“, - ამბობს ცატავა.

ის მიიჩნევს, რომ პატარა ერისთვის დამახასიათებელი რიტუალები და კერძები, სწორად მიწოდების შემთხვევაში ტურისტული თვალსაზრისით მიმზიდველი და მომგებიანია.

ასოციაციის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ნანა დოლიძე თვლის, რომ ხაჭაპურის ტრადიცია მნიშვნელოვანია, როგორც ქვეყნის არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის შენარჩუნება.

„ჩემი და ლევან ქოქიაშვილის ინიციატივით ვმუშაობთ ამაზე და ვფიქრობთ, რომ ხაჭაპურს იუნესკოზე წარვადგენთ. ამ ინიციატივის მთავარი საფუძველი იყო კვლევა, რომელიც შევქმენით 12 მეცნიერთან ერთად და უახლოეს პერიოდში ვგეგმავთ მის გამოქვეყნებას. დაახლოებით, 30 სახეობაზე მეტი ხაჭაპური არსებობს საქართველოში, მათ შორის, მნიშვნელოვან ნაწილს იკავებს მეგრული ხაჭაპური. არ არსებობს რეგიონი, რომელსაც თავისი ინდივიდუალური ხაჭაპური არ ექნება, რეგიონის სული არ იქნება ჩადებული თითოეულში. ძალიან დიდი ვარიაცია და მრავალფეროვნება გვაქვს და ეს ჩვენი სიამაყეა. ხაჭაპურს ბევრად ფართო მნიშვნელობა და შინაარსი აქვს ქართველი ერის ცხოვრებაში, ის მონაწილეობს რიტუალებში, მას აქვს სხვადასხვა საკრალური მნიშვნელობის დატვირთვა“, - ამბობს ნანა დოლიძე.

Casa de Khasia-ში „ღანდამ“ ხაჭაპური ნარაზენელმა ციცანა ქვარაიამ მოამზადა და რეცეპტიც გაგვანდო.

„ცომის მომზადებას სჭირდება ფქვილი, რძე, კარაქი და საფუარი. რომ მოვზილავ და ამოვა, გავაბრტყელებ, დავაყრი ყველს, შემოვკეცავ, შიგნით ჭყინტი ყველია. გახურებულ „ანგურაზე“(აგურზე) დავდებ, ზემოდან „ღანდას“ - ანუ ღობეს ვუკეთებ და შემდეგ სულუგუნს ვაყრი. ქვემოთ ფოთოლს ვუფენ, რომ არ მიიწვას, დავაყრი ნაკვერჩხალს და გამოცხვება ხაჭაპური. „ღანდამ“ ხაჭაპურს დედაჩემი აცხობდა, მისგან ვისწავლე და ხანდახან ვაცხობ“ , - ამბობს ცისანა ქვარაია.
ორგანიზატორები მიიჩნევენ, რომ ქვეყნის რეგიონალური სამზარეულოების გასტრონომიული მარშრუტების შექმნა და მონაცემების შეგროვება, არამატერიალური მემკვიდრეობის და კულტურული ფასეულობების შესახებ ცნობიერების ამაღლებას შეუწყობს ხელს. მათივე თქმით, გასტრონომიული კულტურა სრულიად შესაძლებელია რეგიონის საიმიჯო რესურსი გახდეს.

საქართველოს გასტრონომიის ასოციაციის და ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის ერთობლივი პროექტი USAID Zrda-ს თანადაფინანსებით მიმდინარეობს.