ყოველწლიურად 29 მაისს, გაეროს ინიციატივით, მშვიდობისმყოფელთა საერთაშორისო დღე აღინიშნება. 2020 წელს ის მიეძღვნა თემას "ქალი მშვიდობისმყოფელები - მშვიდობის გასაღები".

მიუხედავად იმისა, რომ ეს თარიღი ეხება სამშვიდობო ძალებს, რომლებიც გაეროს სახელით მონაწილეობენ მსოფლიოს სხვადასხვა ნაწილში მშვიდობის დამყარებაში, 29 მაისი შეიძლება ჩაითვალოს ზოგადად მშვიდობის მშენებლობისადმი მიძღვნილ დღედ.

ქალთა მონაწილეობა სამშვიდობო პროცესებში ზრდის მშვიდობის შენარჩუნების შანსებს გრძელვადიან პერსპექტივაში. ეს დასტურდება მრავალი აკადემიური კვლევით და პრაქტიკული გამოცდილებით. თუ ქალები მონაწილეობენ მოლაპარაკებებში, სამშვიდობო ხელშეკრულების შესრულების ალბათობა იზრდება 20% -ით (თუ ხელშეკრულება 2 წლამდეა) და 30% -ით (თუ ხელშეკრულება 15 წლიანია). მიუხედავად იმისა, რომ ქალთა ღვაწლი სამშვიდობო პროცესში ეჭვქვეშ არ დგება, ის ჯერ კიდევ შორს არის იდეალურისაგან.

ამავდროულად, პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ რაც უფრო მეტი ქალი მონაწილეობს მშვიდობიან დიალოგში, მით უფრო მაღალია ნდობა ამ პროცესის მიმართ. მშიდობისმყოფელმა ქალებმა კარგად წარმოაჩინეს თავი კონფლიქტის ზონებში. აღსანიშნავია ქალთა ეფექტური მუშაობა ავღანეთში - ისინი ხელს უწყობენ ადგილობრივი მოსახლეობის ქალებთან საერთო ენის გამონახვას და აფიქსირებენ გენდერული უთანასწორობით გამოწვეული პრობლემებს, რითაც უნიკალური წვლილი შეაქვთ მშვიდობიან დიალოგში.

ქალთა ძალისხმევა ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მშვიდობიანად მოგვარებაში ეჯახება ისეთივე სისტემურ გამოწვევებს, რომლის წინაშეც დგანან ქალები, მთელს მსოფლიოში. მრავალი წლის განმავლობაში, ქალების მონაწილეობა სამშვიდობო მოლაპარაკებებში უგულებელყოფილი იყო. უკანასკნელ წლებში ყინული დაიძრა, ქალთა ხმა უფრო ისმის, მაგრამ ბალანსი ჯერ არ არის მიღწეული. ამავე დროს, მშვიდობის დამყარება ისეთი მრავალდონიანი პროცესია, რომ მასში თავის ადგილს იპოვის საზოგადოების ყველა ფენა - მამაკაცები, ქალები, ახალგაზრდები, სხვა სოციალური თუ პროფესიული ჯგუფები (სხვათა შორის, 2021 წლის თემაა "გზა მდგრადი მშვიდობისკენ: ახალგაზრდობის პოტენციალის ეფექტური გამოყენება მშვიდობისა და უსაფრთხოებისათვის”);

* * *

2000 წელს გაეროს უსაფრთხოების საბჭომ მიიღო რეზოლუცია 1325, რომელიც მოიცავდა სამოქმედო გეგმას ,,ქალები, მშვიდობა და უსაფრთხოება“. რეზოლუცია ითვალისინებს ქალთა როლის გაზრდას კონფლიქტების მოგვარებასა და მშვიდობის შენარჩუნებაში. ეს დოკუმენტი (აგრეთვე გაეროს კონვენცია ქალთა დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ CEDAW და გაეროს უშიშროების საბჭოს მიერ მიღებული რიგი რეზოლუციები) რეკომენდაციას აძლევენ ქვეყნებს, შეიყვანონ ქალები კონფლიქტის მოგვარების მმართველ სტრუქტურებში.

მას შემდეგ ოცი წელი გავიდა, მაგრამ ქალები კვლავ ნაკლებად არიან წარმოდგენილნი სამშვიდობო პროცესებში. 1992 წლიდან 2011 წლამდე მხოლოდ 2% ქალი მედიატორი იყო ჩართული სამშვიდობო პროცესებში (10-დან 1 ხელმომწერი სამშვიდობო შეთანხმებებში და 10-დან 1 მომლაპარაკებელი იყო ქალი). 2020 წლისთვის მდგომარეობა გაუმჯობესდა - დღეს სამშვიდობო ოპერაციებში დასაქმებულთა 6% ქალია. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ ქალთა პროცენტული წილი სამშვიდობო დიალოგში დღეს უფრო მაღალია, ვიდრე 20 წლის წინ, ეს არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ მშვიდობისმყოფელობა თვისობრივად შეიცვალოს.

* * *

ქვეყნებს, რომლებიც შეუერთდნენ რეზოლუციას 1325, მოეთხოვებოდათ შეემუშავებინათ ეროვნული სამოქმედო გეგმები (NAP) ქალთა მონაწილეობის შესახებ უსაფრთხოებისა და მშვიდობის საკითხებში. საქართველო იყო პირველი ქვეყანა პოსტსაბჭოთა სივრცეში, რომელმაც მიიღო სამოქმედო გეგმა, როგორც ეროვნული სახელმწიფო დოკუმენტი (ქვეყნის პარლამენტმა NAP დაამტკიცა 2012 წლის დეკემბერში). თუმცა, NAP– ის განხორციელება რთული ამოცანა აღმოჩნდა (სამართლიანობისთვის უნდა აღინიშნოს, რომ NAP რთულად ხორციელდება ზოგიერთ სხვა ქვეყანაშიც).

უნდა აღინიშნოს, რომ ეროვნული გეგმები უკეთესად მუშაობს დეცენტრალიზებული მმართველობის მექანიზმების მქონე ქვეყნებში. დეცენტრალიზაცია ხელს უწყობს რესურსების განაწილებას და ეხმარება პოსტკონფლიქტური სიტუაციების უფრო ეფექტურ მართვას. თუ გავზრდით ადგილობრივი თვითმმართველობების როლს და მივცემთ მათ უფრო დიდ სივრცეს მოქმედებისთვის, ისინი შეძლებდნენ პროექტების განხორციელებას ყველაზე დაბალი ფენებიდან. ეს მნიშვნელოვნად დაძრავდა საქმეს მკვდარი წერტილიდან, დაიწყებოდა რა საყოფაცხოვრებო პრობლემების მოგვარება, მოგვიანებით შესაძლებელი გახდებოდა საკითხების უფრო ფართო სპექტრის გაშუქება.
ცალკე უნდა ითქვას, რომ არასამთავრობო სექტორი პასუხისმგებლობით და გააზრებულად ეკიდება მუშაობის თავის ნაწილს - NAP პუნქტების უგულველყოფა და უხალისო (ან გულგრილი) დაცვა უფრო ხშირად ფიქსირდება ხელისუფლების მხრიდან. პრაქტიკამ აჩვენა, რომ თუ ეროვნული გეგმების განხორციელება მოიკოჭლებს, ოფიციალური მოლაპარაკებები კი იძლევა არადამაჯერებელ შედეგებს, მაშინ არაფორმალური კონტაქტები უფრო ეფექტურია. პირადი კავშირები და ალტერნატიული პლატფორმების გამოყენება უფრო მდგრადი სამუშაო ეფექტის მომცემია სამშვიდობო პროცესებში.

დასკვნა:

სამშვიდობო პროცესებში მომუშავე ექსპერტები აცნობიერებენ, რომ მათი საქმიანობის ყველა ეტაპზე ქალთა სრული და თანასწორი მონაწილეობა კონსტრუქციულ შედეგებს იღებს. მშვიდობისმყოფელობას დიდ სარგებელს მოუტანს, თუ მასში წარმოდგენილნი იქნებიან როგორც ქალები, ასევე მამაკაცები (რომ არაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ ქალების დატოვება სამშვიდობო პროცესების მიღმა ეწინააღმდეგება საერთაშორისო ჰუმანიტარულ სამართლს, რომელიც ადგენს გენდერულ თანასწორობას საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა ასპექტში). დაგროვილი პრაქტიკული გამოცდილება ადასტურებს, რომ ზოგიერთ სიტუაციაში ქალი უფრო სწრაფად ამყარებს არაფორმალურ კონტაქტს, ქალთა მონაწილეობა სამშვიდობო პროცესში ზრდის ნდობას, რომელიც აუცილებელია სამშვიდობო პროცესისათვის. ქალებს უნდა მივცეთ საშუალება, შეიმუშაონ საკუთარი სამშვიდობო სტრატეგიები. ეს ხელს შეუწყობს მშვიდობისა და სტაბილურობის განმტკიცებას და დააჩქარებს ჩვენი რეგიონის ყველა ქვეყნის ევროპულ ინტეგრაციას.



ЖЕНЩИНЫ В МИРОТВОРЧЕСТВЕ

Каждый год 29 мая по инициативе ООН отмечается Международный день миротворцев. В 2020 году он был посвящён теме «Женщины-миротворцы — ключ к миру».

Хотя эта дата касается миротворческих сил, участвующих в налаживании мира в разных частях света от имени ООН, 29 мая вполне можно считать днем, посвященным миростроительству в целом.
Участие женщин в миротворческих процессах увеличивает шансы на поддержание мира в долгосрочной перспективе. Это доказывают многочисленные академические исследования и накопленный практический опыт. Если в переговорах участвуют женщины, то вероятность соблюдения мирного договора увеличивается на 20% (если договор рассчитан на 2 года) и на 30% (если договор рассчитан на 15 лет). Несмотря на то, что ценность вклада женщин в миротворческие процессы не оспаривается, реальное вовлечение женщин в мирный диалог пока еще далеко от идеала.

При этом практика показывает, что чем больше женщин участвуют в мирном диалоге, тем выше доверие к нему. Женщины-миротворцы хорошо зарекомендовали себя в зонах конфликта. В Афганистане, отмечается эффективная работа женщин – они помогают находить общий язык с женской частью местного населения и фиксируют проблемы, возникающие из-за гендерного неравенства, чем вносят уникальный вклад в мирный диалог.

Усилия женщин в мирном урегулировании грузино-абхазского конфликта наталкиваются на те же системные вызовы, которые стоят перед женщинами всего мира. Долгие годы участие женщин в мирных переговорах игнорировалось. В последнее время лед тронулся, женский голос стал более слышим, однако сбалансированности пока достичь не удается. При этом миростроительство настолько многоуровневый процесс, что каждый слой общества найдет в нем свое место – мужчины, женщины, молодежь, другие социальные группы (кстати, тема 2021 года – «Путь к прочному миру: эффективное использование потенциала молодежи в интересах мира и безопасности»).

* * *

В 2000 году Совет Безопасности ООН принял Резолюцию 1325, в состав которой была включена Программа действий «Женщины, мир и безопасность». Резолюция призывает повысить роль женщин в разрешении конфликтов и поддержании мира. Этот документ (а также Конвенция ООН о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин CEDAW и ряд последующих резолюций, принятых Совбезом ООН) рекомендует государствам включить женщин в управляющие структуры по урегулированию конфликтов.

С тех пор прошло 20 лет, однако женщины по-прежнему слабо представлены в миротворческих процессах. С 1992 по 2011 год лишь 2% посредников в мирных процессах были женщинами (1 из 10 подписантов мирных соглашений и 1 из 10 переговорщиков были женщинами). К 2020 году ситуация улучшилась – сегодня, 6% служащих в мирных операциях представлены женщинами. Но хотя процент участия женщин в мирном диалоге сегодня выше, чем 20 лет назад, этого недостаточно, чтобы миростроительство изменилось качественным образом.

* * *

Странам, присоединившимся к Резолюцию 1325 полагалось создать свои Национальные планы действий (НПД) по теме участия женщин в вопросах безопасности и мира. Грузия стала первой страной на постсоветском пространстве, принявшей План действий как национальный государственный документ (парламент страны одобрил НПД в декабре 2012 года). Однако воплощение НПД в жизнь оказалось непростой задачей (справедливости ради надо отметить, что НПД и в ряде других стран исполняются с трудом).
Следует отметить, что Национальные планы лучше работают в странах с децентрализованным механизмом управления. Децентрализация способствует распределению ресурсов и помогает более эффективно управлять постконфликтной ситуацией. Если расширить роль местных органов самоуправления и дать им больше пространства для действий, они могли бы запускать проекты «снизу». Это заметно сдвинуло бы дело с мертвой точки – начав решать бытовые проблемы, впоследствии можно охватить более широкий круг вопросов.

Отдельно стоит сказать, что неправительственный сектор подходит к своей части работы ответственно и вдумчиво – отставание и неохотное следование пунктам НПД чаще фиксируются со стороны государства. Практика показала, что, если исполнение национальных планов хромает, а формальные переговоры дают неоднозначные результаты, то неформальные контакты более эффективны. Личные связи и использование альтернативных платформ, кроме существующих, оказывают выдают более устойчивый рабочий эффект в мирных процессах.

Вывод:

Эксперты, работающие в сфере миротворчества, признают, что полное и равноправное участие женщин на всех этапах мирных процессов принесет конструктивные результаты. Миротворчество только выиграет, если в нем будут представлены как женщины, так и мужчины (не говоря уже о том, что оставлять женщин за рамками мирного процесса противоречит международному гуманитарному праву, которое предписывает гендерное равенство во всех аспектах жизни общества). Накопленный практический опыт доказывает: в некоторых ситуациях женщины быстрее налаживают неформальные связи, участие женщин в мирном процессе повышает доверие, необходимое для миротворчества. Надо позволить женщинам разрабатывать свои миротворческие стратегии. Это поможет укреплению мира и стабильности и ускорит европейскую интеграцию всех стран нашего региона.

Паата Закареишвили



Women in the peace process

By Paata Zakareishvili


International Day of UN Peacekeepers is celebrated around the world every year on 29 May. In 2020 the theme for the day was “Women in Peacekeeping: A Key to Peace” to mark the 20th anniversary of the adoption of UN Security Council resolution 1325 on women, peace and security.

Although this day was introduced as a tribute to the work of UN peacekeepers, it would not be wrong to assume that 29 May is dedicated to the peace process in general. There is a vast body of evidence – numerous academic studies and practical experience – that women’s participation in the peace process increases the chances for sustainable peace. When women are present at the negotiating table chances that both parties will adhere to a peace agreement increase by 20% for a two-year document and by 30% for a three-year one. There is no denying that women have a very important role in the peace dialogue. In real life, however, the level of their involvement in the process has so far remained rather low. Practical experience has demonstrated that the more women take part in peace efforts, the more credible is the process. Female peacekeepers have played a remarkably positive role in many conflict zones. In Afghanistan, for instance, women’s involvement proved very effective: they make an extremely valuable contribution to the peace dialogue with their ability to empathize and find common ground with the female part of the local population and their understanding of how best to deal with gender problems.

Women’s efforts to contribute to the Abkhaz-Georgian conflict settlement are constrained by the same systemic challenges their counterparts in other parts of the globe are faced with. For years women used to be excluded from the peace process. In recent times the ice has started to melt and women have been increasingly able to make their voices heard, though there is still a noticeable gender imbalance in this field. The peace-building is a multi-level process with a place for every social group – men, women, youths, and others (by the way, the theme of 2021 International Day of UN Peacekeepers is “The Road to a Lasting Peace: Leveraging the Power of Youth for Peace and Security”).

***

The UN Security Council resolution (S/RES/1325) on women and peace and security, which was adopted on 31 October 2000, reaffirms the important role of women in the prevention and resolution of conflicts, peace negotiations, peace-building, peacekeeping, humanitarian response and in post-conflict reconstruction and stresses the importance of their equal participation and full involvement in all efforts for the maintenance and promotion of peace and security. The resolution (as well as UN Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, CEDAW, and other follow-up UN resolutions) urges all actors to increase the participation of women and incorporate gender perspectives in all United Nations peace and security efforts.

Twenty years on, the level of women’s involvement in the peace process still leaves much to be desired. In the period from 1992 to 2011 only 2% of the mediators in peace talks were women (only one in every ten signatories to peace treaties and one in every ten negotiators in peace talks were women). The situation has somewhat improved by 2020 – today 6% of the peacekeepers in international peacekeeping missions are women. However, though more women take part in peacekeeping nowadays than 20 years ago, it’s not enough for significant changes in the process.

***

The countries signatories to the UNSC Resolution 1325 are supposed to create their national action plans (NAP) on women’s participation in peace and security programs. Georgia is the first Soviet-successor state to adopt NAP as a national strategic document (the parliament approved NAP in December 2012). However, the practical implementation of the document has not been as smooth as expected (to be fair, some other countries, too, are struggling to implement their NAPs).

It should be noted that NAPs have proven more efficient in countries with decentralized governments. Decentralization allows more efficient distribution of resources and better management of post-conflict situations. Delegating more powers to local self-governments and giving them more discretion in local policies can enable them to launch “bottom-to-top” projects and initiatives. This can provide an opportunity to revive a deadlocked peace process by focusing on everyday problems at first and gradually expanding the scope of the work afterwards.

It is noteworthy also that civil sector organizations have a more responsible, thoughtful and informed approach to their part in the NAP implementation than government agencies, which are usually slow and hesitant in the process. Practical experience has shown that when NAP implementation stumbles and official negotiations are inconclusive, informal contacts can be more effective. Personal connections and alternative platforms, which are complementary to, but not competing with, the existing ones, are often more productive and instrumental in ensuring a sustainable progress in the peace process.

Conclusions

Experts in peace-building agree that women’s full, effective and equal participation at every stage of the peace process can bring about substantial positive results. The peace efforts can only benefit from equal involvement of men and women (not to mention the fact that excluding women from peacekeeping is unlawful from the perspective of the international humanitarian law, which requires to ensure gender equality in all spheres of social and political life). The practical experience of past years can attest that women can establish informal contacts easier than men and their presence in the peace dialogue can increase public confidence in the process, a key pre-requisite for successful peace efforts. Women should be allowed to develop their own strategies for achieving lasting peace and security. This will contribute to regional peace and stability, and smooth the way for the European integration of the regional countries.